Jazda samochodem w trakcie stosowania środka karnego - zakazu prowadzenia pojazdów.

W niniejszym artykule poruszę kwestie konsekwencji prawnych, związanych z jazdą samochodem w okresie stosowania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów.

Tytułem wstępu chciałbym przypomnieć, iż zgodnie z treścią art. 42 KK, zakaz ten może być stosowany przez Sąd fakultatywnie (uznaniowo) oraz obligatoryjnie, w zależności od rodzaju zarzucanego Państwu przestępstwa. Sąd może, w zależności od uznania, orzec omawiany środek karny w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji, np. w przypadku choroby lub upadku siły związanej z wiekiem, brakiem umiejętności, rażącym naruszeniem reguł ostrożności, itp., jak również wówczas, gdy sprawca prowadzi w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego pojazd niemechaniczny na drodze publicznej. Natomiast Sąd musi orzec zakaz prowadzenia pojazdów w razie bezwypadkowego prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego oraz jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa komunikacyjnego był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, albo uciekł z miejsca zdarzenia (art.42 § 2.).

Na marginesie pragnę nadmienić, iż w przypadku warunkowego umorzenia postępowania, istnieje możliwość uniknięcia zastosowania obligatoryjnego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Niemniej warunkowe umorzenie postępowania nie jest przedmiotem niniejszego artykułu, dlatego też ograniczyłem swoją wypowiedź do powyższego wtrącenia. Jeżeli byliby Państwo zainteresowani powyższym zagadnieniem warunkowego umorzenia, wówczas zapraszam do kontaktu z Kancelarią. Niewątpliwie tematyka warunkowego umorzenia postępowania, będzie przedmiotem kolejnego z artykułów.

Przechodząc do rzeczy, zauważyć należy, iż zakaz prowadzenia pojazdów bywa niejednokrotnie dużo dotkliwszym dla skazanego, aniżeli kara, która została mu wymierzona. W dzisiejszych czas na większości stanowisk pracy, wymagane jest posiadanie prawa jazdy, którego utrata prowadzi do utraty zatrudnienia. W pierwszej kolejności podejmując działania mające na celu, jak najszybsze odzyskanie prawnej jazdy, jest ustalenie zakresu tegoż środka karnego. Polska ustawa karna wyodrębnia zakres przedmiotowy tego środka, i tak obejmuje on wszelkie pojazdy, wszelkie pojazdy mechaniczne, jak również pojazdy określonego rodzaju. Warto więc dokładnie przeanalizować, który z powyższych rodzajów zakazu prowadzenia pojazdów został wobec Państwa orzeczony.

Trzeba podkreślić, że pojęcia te odnoszą się do każdej ze sfer ruchu (lądowego, wodnego i powietrznego), toteż prosta transpozycja definicji pojazdu zawarta w art. 2 pkt 31 PrDrog, w świetle której pojazdem jest środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane, jest niewystarczająca (dostrzega to m.in. M. Kulik, w: Mozgawa (red.), Kodeks karny, 2007, s. 110). Najszerszy zakres ma orzeczenie zakazu prowadzenia "wszelkich pojazdów". Zakaz ten dotyczy więc wszelkich pojazdów poruszających się we wszystkich sferach ruchu, zarówno mechanicznych, jak i niemechanicznych. Termin "wszelkie pojazdy mechaniczne" oznacza każdy – bez względu na różnice – rodzaj pojazdów mechanicznych. Pojazdem mechanicznym jest pojazd wprawiany w ruch przez umieszczony w nim silnik (niezależnie od jego rodzaju: spalinowy, gazowy, elektryczny lub parowy). Pojazdem niemechanicznym jest natomiast ten, którego źródłem napędu jest siła kierującego lub zwierząt. Nie są więc one wprawiane w ruch za pomocą silnika (zob. K. Łucarz, A. Muszyńska, Glosa do wyr. SN z 25. 0.2007 r., s. 154–155). Za pojazd mechaniczny należy więc uznać pojazdy samochodowe, maszyny rolnicze, motocykle, lokomotywy kolejowe, samoloty, helikoptery, statki wodne i inne, jak również pojazdy szynowe zasilane z trakcji elektrycznej (tramwaje, trolejbusy). Jeżeli chodzi o inne – niemechaniczne – pojazdy, to będą nimi w szczególności zaprzęgi konne, wózki inwalidzkie (chodzi oczywiście jedynie o te napędzane siłą mięśni), rowery, a także łódź wiosłowa, balon, kajak, statki żaglowe, szybowce.Określenie rodzaju pojazdów objętych zakazem prowadzenia może nastąpić przez odwołanie się do kategorii dokumentów stwierdzających uprawnienia kierowania pojazdami silnikowymi.

Mając na uwadze powyższe sprawdzić należy w treści sentencji wyroku, jaki rodzaj środka został wobec Państwa zastosowany. Chciałbym również zwrócić Państwa uwagę, na fakt, że wbrew mylnemu przeświadczeniu niektórych osób, zakaz prowadzenia pojazdów zastosowanie ma do sprawców, którzy nie posiadają prawa jazdy. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 28.02.1975 r. V KZP 2/74, w takiej sytuacji sprawca będzie pozbawiony możliwości uzyskania zezwolenia przez określony w orzeczeniu Sądu czas.

Kodeks karny w treści art. 84 przewiduje możliwość skrócenia wykonania środków karnych. Ustawa przewiduje spełnienie łącznie trzech warunków dopuszczalności wcześniejszego uznania środka karnego za wykonany. Dwa znich są warunkami formalnymi (upływ połowy okresu, na których orzeczono środek oraz wykonanie środka przez rok),a jeden ma charakter merytoryczny (przestrzeganie w wymaganym okresie porządku prawnego).

Jednakże dobrodziejstwo przedmiotowej instytucji nie ma zastosowania do wszystkich przypadków orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów. Z treści § 2 w/w przepisu wynika, że nie można uznać wcześniejszego wykonania środka karnego orzekanego na zawsze oraz obligatoryjnego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów określonych w art. 42 § 2 KK. W zakresie środka karnego orzeczonego dożywotnio Sąd może uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek był w stosunku do sprawcy wykonywany przynajmniej przez 15 lat.

Co więc zrobić ma sprawca, który nie spełnia wymogów do skrócenia stosowania zakazu prowadzenia pojazdów na podstawie art.84 KK? Odpowiedź na powyższe pytanie znajduje się w treści art. 182a KKW ( kodeks karny wykonawczy) zgodnie, z którego treścią jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego na podstawie art. 42 § 3 lub 4 Kodeksu karnego przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, o której mowa w art. 2 pkt 84 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 110, 284, 568, 695, 1087i 1517), jeżeli postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Należy pamiętać, że wyrażenie zgody przez Sąd nie jest obligatoryjne, sprawca musi spełnić przesłanki wskazane w treści powołanego przepisu.

W razie spełnienia warunków określonych w art. 182a § 1 KKW Sąd na podstawie tego przepisu wydaje postanowienie o zmianie zakresu przedmiotowego zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego wobec skazanego w ten sposób, że ma on być wykonywany w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, o której mowa w art. 2 pkt 84 PrDrog. W razie braku spełnienia warunku formalnego bądź też w razie oceny sądu, że z powodu okoliczności wymienionych w art. 182a § 1 KKW nie zachodzi wobec skazanego pozytywna prognoza co do tego, że prowadzenie przez niego pojazdu nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji, Sąd wydaje postanowienie o odmowie zmiany sposobu wykonywania środka karnego.

Reasumując powyższe rozważania wskazać należy, iż polski ustawodawca przewidział możliwości skrócenia przedmiotowego zakazu. W zależności od przestępstwa, na podstawie którego został on wymierzony, zastosowanie będą miały różne instytucje prawne, które mogą zminimalizować skutki tegoż środka karnego dla sprawy. Moja Kancelaria świadczy kompleksową pomoc prawną zarówno w ramach postępowania karnego, jak i wykonawczego, która może okazać się nieodzowna przy odzyskaniu uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Wszystkie zainteresowane osoby zapraszam do kontaktu z Kancelarią Adwokacką adwokata Tomasza Piróg z Gliwic.

³Kodeks karny wykonawczy. Komentarz Art. 182a KKW red. Lachowski 2021, wyd. 4/Gensikowski